آموزش درس به درس عربی سوم راهنمایی به صورت کامل(قواعد و آموزش کامل)

خواستم فردا که امتحانه کمکی کرده باشم.

زود به ادامه مطلب برید ::

ادامه مطلب کلیک کنید :::!!

آموزش  درس به درس عربی سوم راهنمایی 

درس اول خلاصه اي از مطالب سال دوم راهنمايي يعني فعل ماضي و مضارع مي باشد. بنابر

اين جدول فعل ماضي و مضارع را جهت استفاده شما در ابتداي اين درس يادآور مي شويم.

فعل ماضي

فعل مضارع

 شناسه هاي زبان فارسي و فعل هاي معادل آن ها در عربي

شناسه هايي مانند ( ي )  يا  ( يد ) و يا ساير شناسه هايي که معادل آن ها در زبان فارسي چند مورد مي باشد ،معمولاً

در تمرين ها براي اين که دانش آموز دقيقاً متوجه شودکه منظور سوال کننده چه صيغه اي مي باشد صيغه فعل مورد

نظر مقابل آن نوشته مي شود. مثال   :   نوشتيد (مثني مذکر)    کَـتَبْتـُما  .

تذكر مهم : براي تشخيص فعل ماضي از مضارع در فارسي، بايد طريقه ساختن فعل ماضي و

مضارع را بدانيم تا بتوانيم آن ها را به معادل عربي تبديل کنيم .

علامت هاي اسم هاي مفرد و مثني جمع

قواعد درس دوم از كتاب سوم راهنمايي

ريشه يا حروف اصلي يک کلمه :

در اغلب کلمات عربي معمولا سه حرف اصلي و جود دارد که اين حروف در کلمات مختلف به يک شکل تکرار مي

شوند . به اين حروف ريشه يا حروف اصلي کلمه گفته مي شود.

به حرف اول ريشه هر فعل فاء الفعل و به حرف دوم  عين الفعل و به حرف سوم لام الفعل گفته مي شود.

مانند ريشه نصر در کلمه : نـــا صـــــــر :

مثلا در کلمات (  عالِم -  معلوم -  تعليم -  معلم -  علوم )  سه حرف اصلي  علم  به يک شکل تکرار  شده است

که به اين حروف ، حروف اصلي مي گويند.

سوال1 : حروف زائد چيست ؟

به حروفي غير حروف اصلي که در يک کلمه وجود دارند حروف زائد مي گوييم.

مثلا در کلمه: مفعول (ف ، ع ، ل) حروف اصلي و (م ، و) حروف زائد هستند.

سوال2 : وزن چيست و به چه کلماتي هم وزن مي گوييم؟

وزن همان آهنگ است و به کلماتي هم وزن مي گوييم که آهنگ آن ها با هم مشابه باشد .

معمولا در کلمات هم وزن :

1- تعداد حروف آن ها با هم مساوي مي باشد. 2- حرکتهاي روي حروف با هم مشابه است.

مانند  :   ِانقِلاب  =   ِانفِعال.

سوال 3 : چگونه ريشه يک کلمه را پيدا کنيم ؟

براي پيدا کردن ريشه يک کلمه ، 1-  دو يا چند هم خانواده آن کلمه را به خاطر مي آوريم

2-  و با مقايسه آنها سه حرفي را که در همه کلمات تکرار شده است ، به عنوان حروف مشترک يا ريشه انتخاب مي

کنيم . مانند: حميد ، حامد ، محمود ، احمد  که ريشه ي آنها ( حمد ) است.

سوال4 : وزن ها چه کاربردهايي دارند؟

در زبان عربي براي اين که از ريشه يک کلمه ، مفهوم هاي مختلفي مانند : اسم فاعل ، اسم مفعول ، اسم تفضيل و ..

بسازند معمولا آن را بر وزن کلمه هايي مانند: فاعل ، مفعول ، اَفعل و ... مي برند.

پس يک ريشه يا سه حرف اصلي را به اين دليل بر وزن هاي مختلف مي بريم تا بتوانيم از آن مفهوم هاي مختلفي

بسازيم و در جهت انتقال مطالب ، به شنونده يا خواننده استفاده نماييم .

وقتي ما ريشه اي مانند : (  علم  ) را بر وزن هاي :فاعل ، مفعول ،افعال ، تفعيل ، استفعال ، مي بريم کلمه هاي

جديدي که عبارتند از : عالم ، معلوم ، اعلام ، تعليم ، استعلام.

ساخته مي شود. پس ما با بردن علم در وزن هاي مختلف از آن مفهوم هاي جديدي ساخته ايم.

وزن (  فاعل ) کلمات سه حرفي را به مفهوم (صفت فاعلي) تبديل مي کند. مانند :

ناصر   =    يعني ياري كننده       فاتح    =    پيروز      خالق   =     خلق كننده ، آفريننده

وزن ( مفعول ) کلمات سه حرفي را به مفهوم (صفت مفعولي) تبديل مي کند مانند:

محمود   =   ستايش شده     مسرورون   =   انسان هاي شاد       مكشوف   =      كشف شده

وزن ( فعيل ) کلمات سه حرفي را به مفهوم ( صفت مطلق ) تبديل مي کند. مانند

عليم= دانا    قليل = مقدار كم    سريع = با سرعت

سوال5 : چگونه يک ريشه ي فعل را به وزن هاي مختلف تبديل مي کنيم ؟

براي اين که يک ريشه را به وزن کلمه هايي مانند :  ِافعال ، اِفتعال ، مفعول ، ِانفعال و ... تبديل مي کنيم ،

ابتدا سه حرف اصلي ريشه داده شده را زير حروف ( ف  ع  ل ) قرار مي دهيم و سپس حروف زائد وزن داده شده

را به کلمه جديد اضافه مي کنيم .

مانند  ( کرم )  بر وزن فعيل :

سوال6 : چگونه وزن يک کلمه را پيدا کنيم ؟

براي پيدا کردن وزن يک کلمه ، ابتدا بايد ريشه يا سه حرف اصلي کلمه را به روشي که در صفحه قبل توضيح داديم ،

پيدا کنيم ، سپس حروف اصلي( ف ع ل ) را زير ريشه اي که پيدا کرديم قرار مي دهيم . آن گاه حروف زائد کلمه را

به وزن مان اضافه مي کنيم .

مثلا براي اين که وزن کلمه ( اســــتـــقــــبــــا ل ) را به دست آوريم به ترتيب زير عمل مي کنيم :

1-  ابتدا چند هم خانواده آن را مي نويسيم :  مانند  :  مستقبل ،  مقبِِول ، ِِِاقبال ،  قابِل بدين ترتيب در مي يابيم

که حروف اصلي آن ها  (  قـبـل )  است .  سپس به ترتيب زير ، وزن آنها را به دست مي آوريم :

ا ســـــتــــقــــــبــــــا ل يــــــــعــــــبـــــد و ن

ا ســـــتــــفــــــعــــــا ل يــــــــفــــــعــــلــو ن

قواعد درس سوم از كتاب سوم راهنمايي

در اين درس شما دانش آموزان خوب با سه مطلب آشنا مي شويد :

1-  کلمات استفهامي ( سوالي ) 2- منفي کردن فعل ماضي و مضارع   3- فعل مستقبل

1- کلمات استفهامي ( سوالي )

کلمات استفهامي کلماتي هستند که ما به وسيله ي آن ها در باره ي مسائل مختلف

پرسش مي کنيم.

کلمات استفهامي عبارتند از   :

1- هَلْ ؟ (  آيا  )  2-  أ  ؟  ( آيا )   3-  مَن ؟ ( چه کسي)  4- ما ؟ ( چيست )  5 – ماذَ ا ؟ ( چه چيزي )

6 – کَيف ؟ ( چگونه ) 7- اَيْنَ  ؟ ( کجا )  8-  مَتي  ؟ ( چه وقت ).

مثال :  هَلْ   هذِه ِ  مُحفَظةٌ  ؟     نَعَمْ  ،   هذِهِ     مَحْفَظةٌ .

هَل   انتَ    مُعلمٌ  ؟  لا  ، أنــا    طالِبٌ  . أ  هِیَ   طَبيبَةٌ ؟   نَعَم ، هِيَ    طَبيبَةٌ.  أ  هوُلاءِ  طالِباتٌ  ؟

لا  ،   هولاء ِ مُدَرِّساتٌ  .      مَنْ  اَنتَ  ؟      أنـا  جُندِيُّ  .

2 - منفي کردن فعل ماضي و مضارع :

منفي کردن فعل ماضي :  براي منفي کردن فعل ماضي به ابتداي چهارده صيغه ماضي حرف ( ما ) اضافه مي کنيم و

هيچ تغيير ديگري در آن ايجاد نمي شو د.

ما  +  فعل ماضي  =    فعل ماضي منفی     ما + ذ َهَبْنَ  ( رفتند )  =  ما ذَهَبْنَ  ( نرفتند )

منفي کردن مضارع : براي منفي کردن فعل مضارع به ابتداي چهارده صيغه مضارع ، حرف ( لا ) اضافه مي کنيم و

هيچ تغيير ديگري در آن ايجاد نمي شود.

لا +  فعل مضارع = فعل مضارع منفی   لا +   يَذهَبنَ  ( مي روند ) =  لا يَذهَبنَ ( نمي روند)

فعل مستقبل (آينده) : براي ساختن فعل مستقبل به ابتداي چهارده صيغه فعل مضارع  حرف ( سَـ  ) يا  (  سَوْفَ  )

اضافه مي کنيم .

مثال    ( سـَ )  +  يَجْلِسُ  ( مي نشيند ) =  سَيَجْلِسُ (خواهد نشست) .

( سَوْفَ ) + يُکتُبونَ ( مي نويسند )   =  سوف يُکتُبونَ  ( خواهند نوشت ) .

تذکر مهم : دقت داشته باشيد که فعل مستقبل را فقط به وسيله ي فعل مضارع مي توانيم بسازيم .

در صورتي که در تمرين ها ، با يک فعل ماضي مواجه شديم که بايد به مستقبل تبديل شود ،

ابتدا فعل داده شده را به مضارع تبديل مي کنيم ، سپس از آن يک فعل مستقبل مي سازيم.

مثال :   رَجَعْتِ         تَرجِعينَ          سَتَرجِعينَ     يا   سوف تَرجِعينَ

برگشتي     بر مي گردي               بر خواهد گشت

تذكر : ( سَـ ) براي آينده ي نزديك است ولي ( سَوْفَ ) براي آينده ي دور مي باشد .

قواعد درس چهارم از كتاب سوم راهنمايي

قواعد فعل امر(1)

فعل امر : فعلي است که ما به کسي يا چيزي دستور مي دهيم تا کاري انجام دهد .

طريقه ي ساختن فعل امر بدين صورت است : فعل امر از شش صيغه فعل مضارع مخاطب

ساخته مي شود . ساختن امر به صورت زير مي باشد :

1 - حرف مضارع( تـَ ) را از ابتداي فعل مضارع حذف مي کنيم .

2-  آخر فعل مضارع  ( مفرد مذکر مخاطب )  اگر داراي حرکت ضمه باشد آن را ساکن يعني مجزوم مي کنيم

و در صيغه (مفرد مونث مخاطب) که به نون ختم مي شود نون آن را حذف مي کنيم .

(مفرد مذکر مخاطب)    تَذْهَبُ          ذْهَبْ (مفرد مونث مخاطب)  تَذْهَبينَ          ذْهَبي

3-   چون فعل ساخته شده ابتدا به ساکن است و در عربي خوانده نمي شود به همين دليل به اول فعل همزه اي

مي آوريم و حرکت همزه را از عين الفعل يعني دومين حرف اصلي تعيين مي کنيم .

حالا اگر دومين حرف اصلي فتحه يا کسره ( ـــَـــــِـــ )     باشد حرکت همزه (اِ ) مي شود و اگر دومين حرف

اصلي ضمه بود (  ــــُــ  ) همزه به ( اُ ) تبديل مي شود.

مانند:

1 -  تَذْهَبُ                   ذْهَبْ                    ِاذْهَبْ    =   برو

2 -  تَجْلِسُ                 جْلِسْ                    اِجْلِسْ   =   بنشين

3 -  تَکْتُبُ                   کْتُبْ                      اُ ْکتُبْ   =   بنويس

نکته مهم : معمولا افعال مضارع بر حسب دومين حرف اصلي متغير است و اين به علت   لهجه هاي عرب زبانان

مي باشد  و ياد گيري اين افعال به صورت ( سماعي ) مي باشد يعني از راه شنيدن.

مونث :

1 -  تَذهَبينَ                    ذْهَبي                  اِ ذْهَبي  =  برو

2 -  تَجلِسينَ                  جْلِسي                 اِجلِسي  =  بنشين

3 -  تَکتُبينَ                     کْتُبي                   اُ کْتُبي    =  بنويس

قواعد درس پنجم از كتاب سوم راهنمايي

فعل امر ( 2 )

همان طور که در درس قبل فعل امر مفرد را توضيح داديم در اين درس فعل امر مثني و جمع را مي آموزيم .

گفتيم که فعل امر از 6 صيغه مخاطب مضارع ساخته مي شود . اول حرف ( تـَ ) را حذف مي

نماييم و آخر فعل را مجزوم مي کنيم . بعضي از افعال مضارع به نون ( در حرف آخر ) ختم مي شود که براي مجزوم

کردن فعل امر بايد آن را حذف کنيم.

نکته مهم: در صيغه ي دوازدهم ( جمع مونث مخاطب )   نوني که ما قبلش ساکن است ، نون حذف نمي شود. در

صورت حذف نون ،  اين فعل مانند صيغه ي اول امر مي شود.كه كار خطا مي باشد و آن نون را حذف نمي كنيم .

1 -  فعل مثني مذکر يا مونث مخاطب :

تَذْهَبانِ            ذْهَبانِ =  ذْهَبا                    اِذْهَبا  =  برويد

تَجْلِسانِ            جْلِسانِ  =  جْلِسا                  اِجْلِسا  =  بنشينيد

تُکتبانِ            کْتُبانِ   =    كْتُبا                  اُکْتـُبا  =  بنويسيد

2- فعل جمع مذکر مخاطب :

تَذْهَبونَ                 ذْهَبونَ  =  ذْهَبوا                  اِذْهَبوا  =  برويد

تَجْلِسونَ               جْلِسونَ =  جْلِسوا                اِجْلِسوا  =  بنشينيد

تَکْتُبونَ                کْتُبونَ   =   كْتُبوا                   اُ کْتُبوا  =  بنويسيد

نکته مهم :در پايان فعل مذکر مخاطب،  الفي مي آوريم که به آن الف زينتي يا زيبايي مي گوييم.

3- فعل جمع مونث مخاطب :

تَذْهَبْنَ                    ذْهَبْنَ                        اِذْهَبْنَ   =  برويد

تَجْلِسْنَ                  جْلِسْنَ                       اِجْلِسْنَ  =  بنشينيد

تَکْتُبْنَ                     کْتُبْنَ                        اُ کْـتُبْـنَ =  بنويسيد

نکته مهم :  در صيغه امر ،  نون جمع مونث مخاطب حذف نمي گردد .

قواعد درس ششم از كتاب سوم راهنمايي

تعريف فعل نهي : فعلي است که شخصي را از کاري باز مي داريم .

طريقه ساخت فعل نهي :  فعل نهي از 6 صيغه مضارع مخاطب ساخته مي شود:

1- ابتدا به اول فعل مضارع ( لا ) اضافه مي کنيم .

2- آخر فعل مضارع که داراي  ( ضمه )  است مجزوم ( ساکن ) مي کنيم و فعل هايي را

که به نون ختم مي شود به منزله ي ساکن کردن فعل ، نون آخر را حذف مي کنيم.

فقط در فعل جمع مونث مخاطب ، نون آن حذف نمي شود (نوني که ماقبل آن ساکن باشد )

تَذْهَبُ                           لا تَذهَبْ          نرو

تَجْلِسانِ                        لا تَجلِسا         ننشينيد

تَشْکُرونَ                        لا تَشکُروا        تشکر نکنيد

تَنْظُرينَ                          لا تَنظُري         نگاه نکن

تَغْسِلانِ                         لا تَغسِلا          نشوييد

تَکْتُـبْنَ                           لا تَکتُبْنَ         ننويسيد

سوال : فعل نهي با فعل نفي مضارع چه فرقي با هم دارند؟

1 -  فعل نفي به اول آن ( لا ) اضافه مي شود ولي آخر فعل مجزوم ( ساکن ) نمي شود.

ولي فعل نهي به اول مضارع ( لا ) اضافه مي شود و آخر فعل مضارع مجزوم (ساکن) مي شود .

2 -  از نظر معني :

۳ -  فعل نفي در تمام افعال مضارع (14 ) صيغه انجام مي شود ولي در فعل نهي فقط 6 صيغه مضارع مخاطب انجام

مي شود.

قواعد درس هفتم از كتاب سوم راهنمايي

تعريف جمله : به مجموع چند كلمه كه در كنار هم قرار مي گيرند و معناي كاملي مي دهند را جمله مي گوئيم .

 جملات در عربي به دو قسمت تقسيم مي شوند :   1 -  جمله اسميه 2-  جمله فعليه

تعريف جمله اسميه : به جمله اي گفته مي شود كه با اسم شروع شود. حالا اسم ها

عبارتند از  :

1- كلمه هايي كه داراي  ( ال ) مي باشند  مثل :  الجدار    السيارة

2- كلمه هايي كه داراي تنوين  ( ــــًــــٍـــــٌـــ ) مي باشند  مثل : معلمٌ  ،  شاكراً ،حمامةٍ

3 -  تمام ضمائر ( ضميرهاي منفصل و متصل ) هو ، هما ، هم ، هي ، هما ، هن ، انتَ ،

انتما ، انتم ، انتِ ، انتما ، انتنَّ ، انا ، نحنُ  ، ـهُ ، ـهما ، ـهم ، ـها ، ـهما ، ـهُنَّ ، ـكَ ، ـكُما ، ـكم ، ـكِ ، ـكما ، ـكنَّ ، ـي

، ـنا

4- اسم هاي اشاره ( دور و نزديك ) هذا ، هذه  ، هذان ، هاتان ، هولاء  ، اولئك

5- كلمه هاي پرسشي ( استفهامي )  من ، ما ، اين ، كيف ، ماذا ،

6- كلمه مونث كه به ( ة ) ختم مي شود .

اجزاء جمله ي اسميه عبارتند از :         مبتدا +        خبر

به جمله هاي زير توجه کنيد :

اللهُ  قادرٌ  .....  التلميذُ  ناجحٌ  .....  عليٌ عامِلٌ  .....   هِيَ مُعلِّمَةٌ  .....  ذلِكَ  طالِبٌ پنج کلمه ي الله ، التلميذ ،

علي ، هي و ذلك همه اسم هستند و چون اين جملات با اسم شروع شده اند همگي جمله ي اسميه هستند .

جملات اسميه از دو بخش اصلي مبتدا و خبر تشکيل شده اند :

1- مبتدا : به اسمي که در اول جمله ي اسميه مي آيد مبتدا مي گوييم .

2- خبر : به آن قسمت از جمله ( اسم يا فعل يا حرف )  که معني و مفهوم مبتدا را تکميل مي کند و در باره ي

مبتدا اطلاعات مي دهد خبر مي گوييند.

مثال :       اللهُ قادرٌ                      فاطمةُ طبيبةٌ

مبتدا      خبر                    مبتدا        خبر

خصوصيات مبتدا و خبر

1-  مبتدا هميشه داراي علامت رفع ( ضمه ( ــُــ ) يا تنوين  رفع ( ـــٌــ ) است.

2 -  خبر هايي که اسم هستند داراي همين علامت مي باشند. مانند:

اَلطِّفلُ صَغيرٌ

مبتدا مرفوع                  خبر مرفوع

3-  نام اشخاص اگر مونث باشد، تنوين نمي گيرد . مانند  :  فاطمةُ  طَبيبةٌ . کلمه ي فاطمه چون اسم شخص و

مونث است ، تنوين نگرفته است.

4 - ضمير و اسم اشاره مي تواند مبتدا واقع شوند . مانند :

هُوَ    تِلْميذٌ                             هذِهِ   طالِـبَـةٌ

5 -  خبر ممکن است اسم يا فعل و يا از نوع حرف و اسم ، باشد . هرگاه خبر فعل يا حرف باشد ، آخرش

مرفوع نمي باشد، مثال:

1 –  حميدٌ  طالِبٌ ( طالب چون اسم است تنوين رفع گرفته است )

خبر مرفوع

2- الطالِبُ  خَرَجَ مِنَ الْـمدرَسَةِ .    ( خبر از نوع جمله ي فعليه  )

خبر از نوع جمله ي فعليه

3 – التلميذُ  فِي الْبيتِ . ( حرف و اسم )

خبراز نوع حرف و اسم

4- هرگاه مبتدا  ( الـ )  نداشته باشد معمولا تنوين مي گيرد و اگر ( الـ ) داشته باشد فقط حركت مي گيرد .

مثال :   مَـجيـدٌ   طالِبٌ                  اَلْـبَـحْـرُ   واسِِعٌ

5 -  هرگاه اسم مثني مبتدا يا خبر واقع شود با  ( انِ )  نوشته مي شود.

مانند :  التلميذانِ مجتهدانِ .

مبتدا           خبر

6- هرگاه جمع مذکر سالم مبتدا يا خبر واقع شود با  ( ونَ ) نوشته مي شود .

مانند : اَلْمُومِنونَ   مُوَدَّبونَ

قواعد درس هشتم از كتاب سوم راهنمايي

تعريف جمله ي فعليه : جمله هايي که بايک فعل شروع مي شوند ( خواه فعل ماضي يا مضارع ) جمله ي فعليه مي نامند.

مانند : يَذْهَبُ الطّالِبُ  اِلـيَ  الْمَدرسة  ِ.  ( جمله ي فعليه )

خَرَجَ سَعيدٌ   مِنَ   الُْمَدرَسَةِ  .  ( جمله ي فعليه )

يَعلَمُ محمدٌ   اَشياءَ   کَثيرةً  . ( جمله ي فعليه )

اجزاي اصلي جمله ي فعليه   فعل +   فاعل +  مفعول +   جار و مجرور مي باشد .

تعريف فعل : به كلمه اي كه انجام دادن كاري يا روي دادن حالتي را در زماني  بيان كند و مي تواند اين فعل ها

ماضي ، مضارع ، يا امر و نهي باشد .

تعريف فاعل : هر فعلي داراي فاعل است و فاعل اسمي است مرفوع ،  که انجام دهنده ي کار مي باشد و معمولاً

مرفوع وبعد از فعل مي آيد .

خصوصيات فاعل

1-  فاعل هميشه مرفوع است .

مثال    :   جَـــهَــدَ  عــلـيٌ فـِي  الدَرْسِ .

فاعل و مرفوع

2 -  هرگاه فاعل ( الـ )  داشته باشد ، با ضمه مي آيد و هر گاه بدون  ( الـ ) باشد ، تنوين رفع مي گيرد .

مثال :                نَجَحَ   التَّلاميذُ  فـي الامتحانِ .          کَتَبَ  محمدٌ درسَـهُ  .

3 -  وقتي که فاعل پس از فعل بيايد فعل هميشه با صيغه ي مفرد مي آيد اگر چه فاعل مثني يا جمع باشد .

يعني :

1)   فعل مفرد  +  فاعل مفرد  :   جاءَ   تلميذٌ .

2)   فعل مفرد  +  فاعل مثني  :  جاءَ   التلميذانِ .

3)   فعل مفرد  +  فاعل جمع   :  جاءَ   التلاميذُ .

4)  هرگاه اسم ( فاعل ) اول جمله و فعل بعد از آن بيايد ، فعل با اسم ما قبل خود جنس (مذکر يا مونث بودن)

در وعدد بايد مطابقت داشته باشد .

مثال  :   الطفلتانِ   خَرَجَتا  مِنَ الصفَ.

5)  هر گاه فاعل مذکر باشد ، با صيغه ي مذکر فعل مي آيد و هر گاه فاعل مونث باشد با

صيغه ي مونث فعل مي آيد . مثال:     خَرَجـــَتْ التّــــِلميذَةُ من المدرسةِ .

فعل مفرد مونث    اسم مفرد مونث

6 - اگر فاعل جمع غير انسان باشد فعل به صورت مفرد مونث مي آيد .

مثال:  ذَهَبَتْ الـحَيَوانات .

7-  نام اشخاص اگر مونث باشد ، تنوين نمي گيرد مثال  :      اَمَرَتْ   فاطمةُ   بالْمَعروفِ   .